หัตถกรรมพื้นบ้าน ลักษณะภูมิศาตร์ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือภาคอีสาน ทําให้ประชากรส่วนใหญ่มีอาชีพ ด้านการเกษตรเป็นหลัก จึงจําเป็นต้องอาศัยเครื่องมือเครื่องใช้จากการจักสาน เพราะสามารถนําวัตถุ ในท้องถิ่นมาผลิตได้ด้วยตนเอง และยังเป็นเครื่องมือเครื่องใช้พื้นบ้านที่มีประโยชน์ใช้สอยได้ดี เครื่องจักสานภาคอีสานส่วนมากทําจากไม้ไผ่ ได้แก่ Folk crafts Geographical characteristics of the northeast or northeast regions Causing the majority of the population to have a career Mainly agricultural Therefore need to use tools from weaving Because the object can be reused Locally produced by oneself And…
Category Archives: นิทรรศการวัฒนธรรมอีสานใต้
กลุ่มชาติพันธุ์อีสาน ประชากรภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือชาวอีสาน ประกอบด้วยชนเผ่าที่มาจากหลายกลุ่ม ชาติพันธุ์ รวมตัว กันตั้งถิ่นฐานอยู่ร่วมกันอย่างมากมาย ชาวไทยอีสานกระจายอยู่ทุกจังหวัดทั่วภูมิภาค ชาวไทอีสาน ชาวภูไท ชาวไทกะโซ่ ชาวไทย้อ ชาวไทกะเลิง ชาวไทโย้ย ที่อยู่อาศัย ที่อยู่อาศัย แต่เดิมหมู่บ้านในชนบทภาคอีสานยังคงยึดถือรูปแบบของการเป็นอยู่ที่เรียบ ง่าย บ้านเรือนที่ปลูกสร้างใช้วัสดุในท้องถิ่น เป็นเรือนใต้ถุนสูง ตีฝ่าสายบัว หลังคาทรงจั่วต่ํา ปัจจุบันส่วนใหญ่ เป็นบ้านไม้หรือก่ออิฐฉาบปูน มุงหลังคาสังกะสีและกระเบื้อง ผู้มีฐานะดีมักสร้างบ้านโดยใช้วัสดุราคา แพง รูปทรงตะวันตก กันแทบทุกครอบครัว รูปแบบการแต่งกายมีเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น ผู้หญิงนุ่งซิ่น ผู้ชายนุ่งโสร่ง ปัจจุบันหันมาใช้กางเกงเสื้อผ้าแบบตะวันตก แต่ก็ยังแต่งกายพื้นเมืองในเวลามีเทศกาลงานบุญต่าง ๆ ตาม ประเพณีท้องถิ่น ขนบธรรมเนียมประเพณี ขนบธรรมเนียมประเพณี ชาวอีสานส่วนใหญ่นับถือพุทธศาสนา แต่ทาง ปฏิบัติยึดถือทั้งผี พราหมณ์และพุทธศาสนา ที่ได้สืบทอดกันมาเป็นเวลาช้านาน รวมเรียกว่า “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” เป็นผลให้สังคมชาวอีสานอยู่กันอย่างเรียบง่ายสงบสุข ฮีตสิบสอง หมายถึง จารีตประเพณีที่ต้องปฏิบัติในโอกาสต่าง ๆ…
พิธีกรรมในการคล้องช้าง พิธีกรรมจะเริ่มที่ศาลปะกําหรือโรงปะกํา เพื่อแจ้งให้ผีปะกำหรือครูปะกําทราบว่าพวกของตนจะ ออกไปคล้องช้างขอความคุ้มครองดูแลรักษาให้แคล้วคลาดจากอันตรายและให้มีโชคลาภกลับมาในพิธีจะมี ครูบาใหญ่หรือหมอเฒ่าเป็นประธานมีหมอสะดําอีกสามคนเป็นผู้ช่วย รวมเป็น 4 คนจะทําพิธีกรรม ส่วนหมอช้างอื่นและญาติพี่น้องจะนั่งล้อมรอบอยู่ในพิธีนั้น หมอช้างที่จะเข้าทำพิธีเช่นผีปะกำต้องนุ่งโสร่งไหม สีเขียวตองอ่อนไม่สวมเสื้อถือผ้าขาวม้า 2 ผืนผืนหนึ่งคาดเอวผืนหนึ่งคล้องเฉลียงไหล่ เมื่อการเซ่นสรวงผีปะกําเสร็จสิ้นลง หมอเฒ่าจะยกหนังปะกําจากศาลปะกํามาวางบนหลังช้างต่อ โดยม้วนหนังปะกําเป็นวง 2 วงวางทับหนังรองหลังช้างผูกไม้งอหรืองกติดกับหนังปะกำเมื่อทุกอย่างพร้อม แล้วหมอเฒ่าทุกคนจะอำลาญาติพี่น้องเพื่อออกเดินทางตามฤกษ์ยามที่หมอเฒ่ากำหนดไว้ Ritual for carrying an elephant The ritual begins at the Pak Kach court or the Pak Kach rang. In order to notify the ghost or the Pak Pa teacher to know that their…
กลุ่มชาติพันธุ์ กุย ส่วยเป็นกลุ่มชาติพันธุ์หนึ่งที่มีภาษาวัฒนธรรมและวิถีชีวิตในอดีตที่แตกต่างไปจากชนกลุ่มอื่นใน ประเทศไทย ชนกลุ่มนี้เรียกตัวเองว่า กวยหรือกุย แต่คนทั่วไปนิยมเรียกเขาว่า “ส่วย” มีภูมิลําเนาเดิมอยู่ ในดินแดนตอนใต้ของประเทศลาว แถบเมืองอัตปือแขวงจําปาศักดิ์ แต่ด้วยเหตุผลทางการเมืองการสงคราม จึง ได้พากันอพยพมาตั้งถิ่นฐานอยู่ในเขตพื้นที่จังหวัดสุรินทร์ จังหวัดบุรีรัมย์ และจังหวัดศรีสะเกษ ชนกลุ่มนี้มี ความชํานาญในการคล้องช้างมาก่อนที่จะอพยพมาอยู่ในประเทศไทย ดังนั้นเมื่ออพยพมาอยู่ในแผ่นดินไทย ปัจจุบันจึงได้นําช้างเข้ามาเลี้ยงด้วย และมีการเลี้ยงสืบต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน จนถือได้ว่าเป็นมรดกทาง วัฒนธรรมที่สําคัญอีกส่วนหนึ่งในวิถีชีวิตชาวส่วย โดยธรรมชาติแล้ว ช้างมีลักษณะนิสัยชอบอยู่ป่ามากกว่าอยู่ในที่โล่ง ดังนั้นเมื่อกลุ่มชาวส่วยเลือก ทําเลตั้งบ้านเรือนจึงเลือกเอาที่ใกล้ป่าและมีน้ำสะดวกสามารถปล่อยช้างเข้าหากินได้ การปล่อยช้างให้หากิน ตามธรรมชาตินี้เกิดผลดีหลายประการคือไม่ต้องเป็นภาระในการเลี้ยงดูแก่เจ้าของมากนักส่วนช้างก็มีอาหาร กินอย่างอุดมสมบูรณ์และที่สําคัญที่สุดคือ ได้อยู่กันเป็นกลุ่มระหว่างตัวผู้กับตัวเมีย จึงสามารถผสมพันธุ์กัน ให้เกิดลูกได้ตามธรรมชาติ ดังนั้นในเขตอําเภอจอมพระ อําเภอท่าตูม อําเภอชุมพลบุรีและอําเภอสตึก อัน เป็นถิ่นที่อยู่ของชาวส่วยจึงมีช้างเป็นจํานวนมากกว่าท้องถิ่นอื่น ๆ เพราะมีอาหารและแหล่งน้ำอุดมสมบูรณ์ เหมาะแก่การเลี้ยงช้างมาก Guido ethnic group Tribute is one ethnic group that has language,…
สุ่มปลาดุก สุ่มปลาดุกมีรูปร่างรูปทรงเฉพาะต่างจากสุ่มจับปลาทั่วไป ใช้สุ่มจับปลาดุกในแหล่งน้ำที่เริ่มแห้งมีโคลนตม พบเห็นน้อยมาก คาดว่าจะไม่มีการประดิษฐ์คิดสร้างขึ้นมาอีก ดังนั้น จึงอาจเป็นเครื่องมืออีกชนิดหนึ่งที่คงเหลือให้เห็นเพียงรูปร่าง รูปทรง และคำบอกเล่าจากประสบการณ์ของคนรุ่นก่อน ๆ ที่เคยใช้ เคยมี
ปืนแก็ป เป็นเครื่องมือล่าสัตว์ที่มีอันตรายมากกว่าเครื่องมือชนิดอื่น ๆมีอานุภาพใช้ล่าสัตว์ เล็ก ๆ ถึงสัตว์ขนาดใหญ่ เป็นอาวุธป้องกันตัว ปราบปรามโจรผู้ร้ายสมัยก่อนใช้ในศึกสงคราม ผู้ใช้ปืนต้องมีความชํานาญในการใช้ รวมถึงต้องรู้จักดูแลรักษาให้อยู่ในสภาพที่ดีพร้อมใช้งาน ปืนแก๊ปมีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกับดินปืน หากปืนมีสภาพไม่พร้อมอาจก่อให้เกิดอันตรายต่อผู้ใช้ หรือผู้ที่อยู่ใกล้เคียงได้ Gun It is a hunting tool that is more dangerous than other tools. Have the power to hunt small animals to large animals As a defense weapon Suppress the outlaws of the past, used in war The gun user must have…
เสือตบก้น เป็นเครื่องมือจับตาย โดยการตีเข้าด้านท้ายสัตว์ฟันแทะ ขนาด เล็ก เช่น กระรอก กระแต บ่างหรือหนูท้องขาวที่อาศัยหากินมะพร้าว ขนุน มะม่วง ชมพู่ ในสวนผลไม้ของชาวบ้าน เครื่องมือชนิดนี้ มีเจตนา มุ่งตักเพื่อฆ่าทําลายศัตรูพืชเป็นลําดับแรก ดักเพื่อเป็นอาหารมีความ สําคัญรองลงมา ปัจจุบันเสือตบกันพบได้น้อยมาก สาเหตุเพราะจํานวน สัตว์เริ่มลดน้อยลง มีเครื่องมือหรือวิธีการอื่น ๆ ทดแทนได้ อีกทั้งการ ประดิษฐ์สร้างขึ้นด้วยความประณีต กลไกที่ใช้รุนแรงกว่าเครื่องมือชนิดอื่น ผู้ใช้ต้องระมัดระวังขณะตั้งกลไก หากผิดพลาดเผอเรอ คันตีตอาจ ดีดกลับตีนิ้วมือผู้ใช้ให้ได้รับบาดเจ็บได้ King tiger Is a deadly tool By beating in the back of small rodent animals such as squirrels, chipmunks, or white rats living…
แร้วตบ แร้วถุง เป็นเครื่องมือดักจับเป็น นกตะขาบ นกกระปูด นกเอี้ยง โดยใช้แมลงและสัตว์ขนาดเล็ก เช่น ตั้กแตน จิ้งหรีด เขียด ลูกกบ ลูกกิ้งก่า เป็นเหยื่อล่อให้เหมาะสม กับนกแต่ละชนิด แร้วตบมีลักษณะการดักจับต่างกับดัง บาน ตั้งบานจะใช้วิธีการดักจับโดยการชัด ฝา ครอบขึ้นด้านบน แล้วจะตะปบครอบตัวนกลง ด้านล่างที่พื้น ส่วนแร้วตบจะมีฝาครอบ 2 ฝา เมื่อใช้ปีกจะกางบานออกลงที่พื้น คล้ายปีกผีเสื้อ ที่กางปีกออก แล้วจะทํางานด้วยการตบจาก พื้นขึ้นข้างบน นกจะติดอยู่ในถุงที่เป็นตาข่าย ที่ถักร้อยรอบปีกทั้งสองข้าง จึงมีชื่อเรียกตาม ลักษณะและวิธีการทํางานของเครื่องมือว่า แร้ว ตบ หรือ แร้วถุง Catch the bag Is a trap to trap centipedes, bulldogs, and birds, using insects and small…
สุ่ม เป็นเครื่องมือสำหรับครอบปลา สานด้วยซี่ไม้ไผ่เป็นตา ๆ หรือถักหวายเถาวัลย์และลวด สานนับเป็นของใช้พื้นบ้านที่อยู่ทั่วทุกภาค หากแต่มีการเรียกชื่อแตกต่างกันตามท้องถิ่น เช่น สุ่มโมง เป็นสุ่มมีขนาดกว้างใหญ่กว่าสุ่มชนิดอื่น โมงมาจากภาษาถิ่น คือ โม่ง มีความหมายว่าใหญ่โต สุ่มโมงบางพื้นที่เรียกว่า สุ่มซี่ หรือสุ่มก่องซึ่งเรียกตามลักษณะการทำงานของชาวบ้าน สุ่มโมงจะใช้ไม้ไผ่ยึดติดกันโดยมีวงหวาย ประมาณ 50 – 100 ซี่ หากสุ่มใหญ่ก็ใช้ซี่ไม้ไผ่มากขึ้น หรือวงไม้ไผ่ทำเป็นกรอบไม้ภายใน ดารถักเส้นหวายเถาวัลย์หรือลวด จะถักซี่ไม้ไผ่รัดกับวงภายในให้แน่น บางทีชาวบ้านเรียกการถักร้อยสำหรับยึดให้แน่นนี้ว่า “ ก่อง ” จึงเรียกสุ่มก่อง และลักษณะที่ก่องเป็นซี่ ๆ นี้เอง จึงเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สุ่มซี่ ฺBamboo fish trap –
หน้าไม้ เครื่องมือล่าสัตว์ที่มีอานุภาพฤทธิ์เดชรองจากปืนแก๊ป เป็นเครื่องมือใช้ล่าสัตว์และเป็น อาวุธที่หวังผลตั้งแต่ระยะ 10 ถึง 30 เมตร คําว่า หน้าไม้ ไม่อาจอธิบายชื่อที่มาได้ชัดเจน แต่เท่าที่พิจารณาเห็นว่า มีส่วนประกอบทั้งหมดทําจากเนื้อไม้ ปรากฏพบเห็นใช้เขาควายเหลา เป็นไกแทนเนื้อไม้บ้าง นอกจากนั้นยังเคยได้ยินผู้เฒ่า เรียกหน้าไม้ว่า “หน้าเก้ง” เข้าใจว่าหน้าไม้ ตัวใหญ่ คงใช้ล่าสัตว์ใหญ่ขนาดตัวเก้งได้ ในสมัยก่อน กลุ่มนายฮ้อยค้าวัวควายต้องเดินทางไกล ผ่านทุ่งนาป่าเขาก็นิยมนําหน้าไม้ติดตัวเป็นอาวุธคู่กาย สร้างความอบอุ่นให้กับกองคาราวาน Crossbow Powerful hunting equipment, second only to a gun Is a tool for hunting and is Weapons with a range of 10 to 30 meters. The word face…